System parlamentarny

dział: Polityka

W systemie parlamentarnym zasadniczą rolę ustawodawcy odgrywa parlament. Posiada także uprawnienia do sprawowania kontroli nad rządem oraz rozstrzyga o budżecie państwa. Władzę wykonawczą sprawują prezydent i rząd.

 

Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych przez uprawionych do tego obywateli państwa. Jego rola jest ograniczona. Prezydent jest odpowiedzialny za powołanie rządu, bowiem to on wskazuje kandydata na premiera (jednak nie może tego zrobić wbrew woli większości parlamentarnej, innymi słowy nie może wskazać na kandydata innej osoby niż lider partii, która zwyciężyła w wyborach parlamentarnych).

 

Rząd jest powoływany przez prezydenta na wniosek premiera. Aby móc sprawować swoją funkcję rząd musi otrzymać wotum zaufania od parlamentu. Z chwilą gdy rząd nie otrzyma wotum zaufania musi podać się do dymisji. Za swoją działalność rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Ten sprawuje wobec rządu funkcję kontrolną.

 

Głowa państwa, czyli prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej za swoje decyzje. Ponoszą ja natomiast poszczególni członkowie rządu (ministrowie), bowiem mogą zostać odwołani jeśli parlament utraci do nich swoje zaufanie. Prezydent, rząd oraz inne organy sprawujące najwyższą władzę w państwie, ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną. O tym czy wymienione wyżej organy władzy w swoich działaniach złamały konstytucję bądź ustawy decyduje Trybunał Konstytucyjny.

 

Dominacja parlamentu nad rządem w tego typu systemie politycznym bardzo często jest przyczyną konfliktów i napięć. Z tego choćby względu, że zaczyna sobie uzurpować władzę do sprawowania także władzy wykonawczej. W wielu krajach, gdzie obowiązuje system parlamentarny został on nieco zmodyfikowany w kierunku zapewnienia bardziej niezależnej pozycji rządowi. Możemy więc wyróżnić system parlamentarno-gabinetowy, system parlamentarno-komitetowy i system kanclerski.

 

System parlamentarno-gabinetowy wykształcił się w XVIII i XIX wieku. Współcześnie występuje w większości krajów europejskich, np. we Włoszech, w Wielkiej Brytanii czy Holandii. W tym systemie politycznym rząd na czele z premierem jest powoływany przez głowę państwa. Odpowiedzialność polityczną przed parlamentem ponosi tylko rząd. Prezydent ma możliwość skrócenia kadencji parlamentu. Również i rząd ma wpływ na skrócenie jego kadencji prze upływem terminu konstytucyjnego. Do zadań głowy państwa należą funkcje reprezentacyjne i ceremonialne. Prezydent wskazuje kandydata na premiera i ogłasza termin przedterminowych wyborów.

 

System parlamentarno-komitetowy obowiązuje w Szwajcarii. W tym systemie parlament sprawuje władzę wykonawczą i ustawodawczą. Także parlament, a nie głowa państwa, powołuje rząd. Rząd jest politycznie odpowiedzialny przed parlamentem. W systemie parlamentarno-komitetowym nie można odwołać ministra, może on jedynie ustąpić sam, albo nie otrzymać mandatu w kolejnych wyborach. Urząd prezydenta sprawuje członek rządu o najdłuższym stażu. Obok odpowiedzialności karnej ponosi także odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Nie posiada uprawnień rozwiązania parlamentu przed upływem jego kadencji. 

 

System kanclerski jest odmianą systemu parlamentarnego i występuje w Niemczech. W tym systemie znacznemu rozszerzeniu uległy kompetencje kanclerza (premier). Do jego zadań nie należy tylko i wyłącznie organizowanie polityki zagranicznej i wewnętrznej państwa. On określa kierunki pracy swojego gabinetu, które muszą być wykonane przez poszczególnych ministrów. Kanclerz jest przełożonym dla swoich ministrów. Posiada również prawo dymisjonowania ministrów, do których stracił zaufanie.   

Typy rządów w państwach demokratycznych
  • System parlamentarny
  • System prezydencki
  • System mieszany